Choć nie stanowi nazwanej umowy kodeksowej, znana pod skrótem IRU (Indefeasible Right of Use), umowa nieodwołalnego prawa używania wypełnia wyraźną lukę prawną w zakresie uregulowania zobowiązania umownego stron, z uwzględnieniem specyfiki zagadnienia jakim jest IRU. Hybryda znanych w kodeksie umów pozwala przedsiębiorcom z sektora telekomunikacyjnego korzystać z infrastruktury innych operatorów telekomunikacyjnych.

Umowa IRU - ,,wytwór” sektora telekomunikacyjnego

Umowa IRU nie jest umową kodeksową, lecz wykształciła się w praktyce obrotu w sektorze telekomunikacyjnym. IRU (zwane potocznie – w ślad za tłumaczeniem z języka angielskiego – „nieodwołalnym prawem używania”), polega na przekazaniu innemu podmiotowi infrastruktury telekomunikacyjnej, najczęściej kanalizacji kablowej, kabla lub włókna światłowodowego do używania i pobierania pożytków, przy czym następuje to na okres bliski przewidywanemu okresowi ekonomicznej eksploatacji takiej infrastruktury oraz za wynagrodzeniem bliskim jej wartości rynkowej, płaconym na początku obowiązywania umowy. Na dalszym etapie, w praktyce, uiszczane są niskie, najczęściej miesięczne opłaty serwisowe lub utrzymaniowe kalkulowane w oparciu o koszty utrzymania. Co wyróżnia ją na tle innych umów? Z pewnością to, że w typowej umowie IRU korzystający nie ma opcji nabycia własności infrastruktury po zakończeniu umowy.

Jednolitość definiowania umowy IRU

Praktyka potwierdza, iż znaczenie IRU pozostaje w miarę jednolicie rozumiane, przede wszystkim przez instytucje zarządzające i finansujące (np. Centrum Projektów Polska Cyfrowa – CPPC). Pojęcie to standardowo definiowane jest jako nieodwołalne prawo używania, a zatem rzeczywiste, długookresowo (najczęściej na około 20 lat, aczkolwiek w praktyce stosowane są również umowy na krótszy okres) nabycie uprawnień do wyłącznego używania infrastruktury telekomunikacyjnej, pozwalające na działanie beneficjenta w sferze finansowo-księgowej, jak gdyby był właścicielem tej infrastruktury.

IRU w poszczególnych postanowieniach umownych

W zależności od zapisów konkretnej umowy IRU może przybrać postać:

• dzierżawy – tj. prawa obligacyjnego używania i pobierania pożytków,
• użytkowania – tj. ograniczone prawa rzeczowego do używania i pobierania pożytków,
• prawa podobnego do leasingu finansowego, tj. prawa obligacyjnego do korzystania i pobierania pożytków,

przy czym – co istotne – każda z tak ukształtowanych umów wymaga istotnej modyfikacji reguł kodeksowych, tak by oddać istotę IRU.  Przykład?  Konieczność modyfikacji warunków płatności, którą wymusza sama natura umowy IRU. W klasycznej umowie dzierżawy strony mogą ukształtować warunki wynagrodzenia, jako płatnego w formie czynszu, co wynika z charakteru świadczenia okresowego. Tymczasem IRU funkcjonuje na zasadzie, którą można przedstawić w następujących etapach:

• płatność jednorazowa na początku umowy
• kolejno realizowane opłaty miesięczne, kalkulowane w oparciu o koszty utrzymania infrastruktury właściciela.

Kwalifikowalność wydatków związanych z IRU

Kwalifikowanie wydatków związanych z nabyciem kabli lub włókien światłowodowych zależy od postaci samej umowy, a konkretniej – samych jej zapisów. Co do zasady można przyjąć, że w razie ukształtowania umowy IRU jako umowy użytkowania lub umowy dzierżawy, to płatność jednorazowa przy zawarciu umowy jest wydatkiem kwalifikowanym, o ile jest o najbardziej efektywna metoda pozyskania danego kabla (włókna) światłowodowego. Późniejsze wydatki w postaci opłat miesięcznych za utrzymanie łącza nie będą już stanowić wydatków kwalifikowanych. W razie ukształtowania umowy IRU, jako umowy leasingu kosztem kwalifikowanym jest jedynie część raty leasingowej związanej ze spłatą kapitału przedmiotu leasingu. Oznacza to, że kwota kwalifikująca się do współfinansowania nie może być wyższa niż kwota, na którą opiewa dowód zakupu. Dofinansowanie kosztów leasingu będzie dokonywane na podstawie dowodów potwierdzających faktycznie spłacone raty leasingu w okresie realizacji projektu, wskazanym w umowie o dofinansowanie. Oczywiście w każdym przypadku należy uwzględnić szczególne reguły obowiązujące dla konkretnego programu operacyjnego.

Umowa IRU niewątpliwie stanowi odpowiedź sektora telekomunikacyjnego na istniejącą w prawie lukę, w zakresie regulacji zobowiązania umownego stron w ramach zdefiniowanego nieodwołalnego prawa użytkowania. Hybryda kodeksowych umów nazwanych umożliwia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym jak najlepsze uregulowanie interesu stron przy wykorzystaniu infrastruktury telekomunikacyjnej innych podmiotów.